02 Maj 2009, Sob 22:37, PID: 145350
(Ten post był ostatnio modyfikowany: 03 Maj 2009, Nie 9:53 przez the dark.)
Przerwanie leczenia selektywnymi inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI).
SSRI są lekami szeroko stosowanymi i uznanymi za bezpieczne. Nagłe ich odstawienie może jednak prowadzić do wystąpienia objawów odstawienia, mogących przypominać choroby somatyczne powodujących cierpienie i dyskomfort.
1.Patogeneza zespołu odstawienia SSRI.
Mechanizmy biologiczne, leżące u podłoża rozpatrywanych objawów są nieznane,wszystkie wyjaśnienia mają charakter hipotetyczny i wiążą się ze sposobem działania leków serotoninergicznych. Przyjmuje się, że podstawowym mechanizmem działania SSRI jest blokowanie wychwytu serotoniny przez presynaptyczne zakończenie nerwowe; wenlafaksyna wywiera także działanie na przekaznictwo noradrenergiczne i dopaminergiczne. Poszczególne SSRI różnią się między sobą
siłą blokowania wychwytu serotoniny oraz selektywnością działania. Podczas długotrwałego podawania SSRI autoreceptory i postsynaptyczne receptory serotoninergiczne są wystawione na wysokie stężenia serotoniny w wyniku blokady pompy wychwytu zwrotnego. Może to prowadzić do kompensacyjnego zmniejszenia wrażliwości receptorów na serotoninę (down-regulation). Po przerwaniu terapii stężenie tego neurotransmitera w otoczeniu receptorów ulega obniżeniu nagle lub powoli, w zależności od tempa odstawiania i okresu półtrwania odstawianego leku, co może być przyczyną względnego niedoboru serotoniny w obrębie synapsy (trwającego od 48 godzin do 10 dni). Przerwanie leczenia SSRI może także powodować wtórne zaburzenia w innych układach neuroprzekaznikowychopaminergicznym, noradrenergicznym i GABA-ergicznym, które są odpowiedzialne za wystąpienie części objawów.Trzecim czynnikiem mającym wpływ na wystąpienie reakcji odstawienia jest indywidualna wrażliwośc biologiczna i psychologiczna pacjentów. Wiadomo, że u około 15% populacji występuje brak genu dla transportera serotoniny. Być może
reakcje na leki i ich odstawienie są u tych osób odmienne. Z drugiej strony pacjenci różnią się sposobem reagowania i stopniem tolerancji podobnie nasilonych zaburzeń; częśc osób doświadczających podobnie nasilonych objawów odstawienia będzie szukać pomocy lekarskiej, podczas gdy inna może je dobrze tolerować.Kilku badaczy sugeruje, że częśc objawów zespołu odstawienia (np. ból głowy,
nudności, bóle brzucha) jest wynikiem cholinergiczego efektu z odbicia. Ten mechanizm może dotyczyć tylko leku o działaniu cholinolitycznym-paroksetyny,po której rzeczywiście częstośc występowania w/w objawów jest większa niż po innych SSRI.Tak więc objawy odstawienia SSRI mogą być wynikiem:
- spadku stężenia serotoniny w przestrzeniach synaptycznym w warunkach
zmniejszonej wrażliwości receptorów,
- wtórnych zaburzeń w innych układach neuroprzekaznikowych,
- indywidualnej biologicznej i psychologicznej wrażliwości pacjentów,
- cholinergicznego efektu z odbicia.
2.Czynniki ryzyka
Z mechanizmem powstawania tych objawów wiążą się czynniki sprzyjające ich wystąpieniu. Należy do nich przede wszystkim krótki okres półtrwania macierzystego leku i brak aktywnych metabolitów.Świadczy o tym fakt częstszego występowania objawów odstawienia po lekach nie posiadających aktywnych metabolitów (paroksetynie i fluwoksaminie), których okresy półtrwania wynosządpowiednio 21 godzin i 15 godzin, w porównaniu z fluoksetyny, dla której okres półtrwania wynosi ponad 3 dni, i norfluoksetyny - od 4 do 16 dni.Kolejnym czynnikiem ryzyka jest czas trwania leczenia przeciwdepresyjnego.Prawdopodobieństwo wystąpienia objawów jest znacznie większe u pacjentów przyjmujących leki 2 miesiące lub dłużej.
W większości przypadków objawy odstawienia SSRI pojawiają się w ciągu 24 do 72 godzin od przerwania podawania leku, co związane jest z czasem półtrwania większości z nich.Objawy odstawienia SSRI są zwykle krótkotrwałe i większości z nich ustępuje w ciągu 2 tygodni, chociarz zdarza się sporadycznie, iż utrzymują się przez kilka tygodni.Można wyróżnić grupy objawów somatycznych i psychologicznych.Większości symptomów pojawiających się po przerwaniu podawania SSRI ma charakter somatyczny. Wśród nich wyodrębnić można pięć grup:
1) zaburzenia równowagi (zawroty głowy, ataksja),
2) zaburzenia żołądkowo-jelitowe(nudności, wymioty),
3) objawy grypopodobne (osłabienie, bóle mięśniowe,dreszcze),
4 ) zaburzenia czucia (parestezje, odczucia "elektrycznych wstrząsów")
5 ) zaburzenia snu (bezsennośc, barwne sny)
Zaburzenia równowagi pod postacią zawrotów głowy i ataksji mogą występować po odstawieniu każdego z leków serotoninergicznych. Wielu autorów stwierdza,że nasilają się często przy niewielkich ruchach. Zawroty i bóle głowy wydają się być najczęstszymi objawami opisywanego zespołu.
Zaburzenia czucia obejmują parestezje (mrowienie, pieczenie), drętwienie
i odczucia "wstrząsów elektrycznych", opisywane przez pacjentów też jako "fale elektryczności" i szarpnięcia, zwykle zlokalizowane w górnej części ciała i twarzy,zazwyczaj miernie silne i trwające kilka sekund.
Osłabienie może pojawiać się jako nowy objaw lub stanowi zaostrzenie już
istniejącego. Podobnie bezsennośc u części pacjentów ma charakter nawrotu dolegliwości, która ustępuję wcześniej pod wpływem skutecznego leczenia przeciwdepresyjnego.Inny typ zaburzeń snu to nadmiernie barwne i żywe marzenia senne(kolorowe i często zawierające przerażające wyobrażenia wyrządzania krzywdy sobie lub bliskiej osobie).
Poza dolegliwościami somatycznymi z odstawieniem SSRI wiąże się kilka objawów psychologicznych: niepokój lub pobudzenie, drażliwośc i płaczliwość.Inne,rzadziej opisywane objawy, to: nadmierna aktywnośc, depersonalizacja, obniżenie nastroju , zaburzenia koncentracji i pamięci.
3.Tempo zmniejszania dawek SSRI po zakończeniu leczenia
[Obrazek: 2na1wfa.jpg]
Żródłoraca Emilii Kołodziej-Kowalska, Jolanty Rabe-Jabłońskiej pt."FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII"
SSRI są lekami szeroko stosowanymi i uznanymi za bezpieczne. Nagłe ich odstawienie może jednak prowadzić do wystąpienia objawów odstawienia, mogących przypominać choroby somatyczne powodujących cierpienie i dyskomfort.
1.Patogeneza zespołu odstawienia SSRI.
Mechanizmy biologiczne, leżące u podłoża rozpatrywanych objawów są nieznane,wszystkie wyjaśnienia mają charakter hipotetyczny i wiążą się ze sposobem działania leków serotoninergicznych. Przyjmuje się, że podstawowym mechanizmem działania SSRI jest blokowanie wychwytu serotoniny przez presynaptyczne zakończenie nerwowe; wenlafaksyna wywiera także działanie na przekaznictwo noradrenergiczne i dopaminergiczne. Poszczególne SSRI różnią się między sobą
siłą blokowania wychwytu serotoniny oraz selektywnością działania. Podczas długotrwałego podawania SSRI autoreceptory i postsynaptyczne receptory serotoninergiczne są wystawione na wysokie stężenia serotoniny w wyniku blokady pompy wychwytu zwrotnego. Może to prowadzić do kompensacyjnego zmniejszenia wrażliwości receptorów na serotoninę (down-regulation). Po przerwaniu terapii stężenie tego neurotransmitera w otoczeniu receptorów ulega obniżeniu nagle lub powoli, w zależności od tempa odstawiania i okresu półtrwania odstawianego leku, co może być przyczyną względnego niedoboru serotoniny w obrębie synapsy (trwającego od 48 godzin do 10 dni). Przerwanie leczenia SSRI może także powodować wtórne zaburzenia w innych układach neuroprzekaznikowychopaminergicznym, noradrenergicznym i GABA-ergicznym, które są odpowiedzialne za wystąpienie części objawów.Trzecim czynnikiem mającym wpływ na wystąpienie reakcji odstawienia jest indywidualna wrażliwośc biologiczna i psychologiczna pacjentów. Wiadomo, że u około 15% populacji występuje brak genu dla transportera serotoniny. Być może
reakcje na leki i ich odstawienie są u tych osób odmienne. Z drugiej strony pacjenci różnią się sposobem reagowania i stopniem tolerancji podobnie nasilonych zaburzeń; częśc osób doświadczających podobnie nasilonych objawów odstawienia będzie szukać pomocy lekarskiej, podczas gdy inna może je dobrze tolerować.Kilku badaczy sugeruje, że częśc objawów zespołu odstawienia (np. ból głowy,
nudności, bóle brzucha) jest wynikiem cholinergiczego efektu z odbicia. Ten mechanizm może dotyczyć tylko leku o działaniu cholinolitycznym-paroksetyny,po której rzeczywiście częstośc występowania w/w objawów jest większa niż po innych SSRI.Tak więc objawy odstawienia SSRI mogą być wynikiem:
- spadku stężenia serotoniny w przestrzeniach synaptycznym w warunkach
zmniejszonej wrażliwości receptorów,
- wtórnych zaburzeń w innych układach neuroprzekaznikowych,
- indywidualnej biologicznej i psychologicznej wrażliwości pacjentów,
- cholinergicznego efektu z odbicia.
2.Czynniki ryzyka
Z mechanizmem powstawania tych objawów wiążą się czynniki sprzyjające ich wystąpieniu. Należy do nich przede wszystkim krótki okres półtrwania macierzystego leku i brak aktywnych metabolitów.Świadczy o tym fakt częstszego występowania objawów odstawienia po lekach nie posiadających aktywnych metabolitów (paroksetynie i fluwoksaminie), których okresy półtrwania wynosządpowiednio 21 godzin i 15 godzin, w porównaniu z fluoksetyny, dla której okres półtrwania wynosi ponad 3 dni, i norfluoksetyny - od 4 do 16 dni.Kolejnym czynnikiem ryzyka jest czas trwania leczenia przeciwdepresyjnego.Prawdopodobieństwo wystąpienia objawów jest znacznie większe u pacjentów przyjmujących leki 2 miesiące lub dłużej.
W większości przypadków objawy odstawienia SSRI pojawiają się w ciągu 24 do 72 godzin od przerwania podawania leku, co związane jest z czasem półtrwania większości z nich.Objawy odstawienia SSRI są zwykle krótkotrwałe i większości z nich ustępuje w ciągu 2 tygodni, chociarz zdarza się sporadycznie, iż utrzymują się przez kilka tygodni.Można wyróżnić grupy objawów somatycznych i psychologicznych.Większości symptomów pojawiających się po przerwaniu podawania SSRI ma charakter somatyczny. Wśród nich wyodrębnić można pięć grup:
1) zaburzenia równowagi (zawroty głowy, ataksja),
2) zaburzenia żołądkowo-jelitowe(nudności, wymioty),
3) objawy grypopodobne (osłabienie, bóle mięśniowe,dreszcze),
4 ) zaburzenia czucia (parestezje, odczucia "elektrycznych wstrząsów")
5 ) zaburzenia snu (bezsennośc, barwne sny)
Zaburzenia równowagi pod postacią zawrotów głowy i ataksji mogą występować po odstawieniu każdego z leków serotoninergicznych. Wielu autorów stwierdza,że nasilają się często przy niewielkich ruchach. Zawroty i bóle głowy wydają się być najczęstszymi objawami opisywanego zespołu.
Zaburzenia czucia obejmują parestezje (mrowienie, pieczenie), drętwienie
i odczucia "wstrząsów elektrycznych", opisywane przez pacjentów też jako "fale elektryczności" i szarpnięcia, zwykle zlokalizowane w górnej części ciała i twarzy,zazwyczaj miernie silne i trwające kilka sekund.
Osłabienie może pojawiać się jako nowy objaw lub stanowi zaostrzenie już
istniejącego. Podobnie bezsennośc u części pacjentów ma charakter nawrotu dolegliwości, która ustępuję wcześniej pod wpływem skutecznego leczenia przeciwdepresyjnego.Inny typ zaburzeń snu to nadmiernie barwne i żywe marzenia senne(kolorowe i często zawierające przerażające wyobrażenia wyrządzania krzywdy sobie lub bliskiej osobie).
Poza dolegliwościami somatycznymi z odstawieniem SSRI wiąże się kilka objawów psychologicznych: niepokój lub pobudzenie, drażliwośc i płaczliwość.Inne,rzadziej opisywane objawy, to: nadmierna aktywnośc, depersonalizacja, obniżenie nastroju , zaburzenia koncentracji i pamięci.
3.Tempo zmniejszania dawek SSRI po zakończeniu leczenia
[Obrazek: 2na1wfa.jpg]
Żródłoraca Emilii Kołodziej-Kowalska, Jolanty Rabe-Jabłońskiej pt."FARMAKOTERAPIA W PSYCHIATRII I NEUROLOGII"