PhS
21 Paź 2017, Sob 0:31, PID: 713844
(Ten post był ostatnio modyfikowany: 21 Paź 2017, Sob 0:32 przez Lonely Boy.)
To kilka fragmentów z różnych stron z którymi moim zdaniem warto się zapoznać.Sam trochę z tego wyniosłem,niestety czytając nic mnie nie zaskoczyło...
Osobowość unikająca należy do grupy zaburzeń osobowości, których podstawową cechą jest doświadczanie lęku. Można powiedzieć, że jest to lęk przed byciem dostrzeżonym przez innych, a następnie odrzuconym. Osoby z tym rozpoznaniem unikają relacji i sytuacji społeczno-towarzyskich w obawie przed brakiem akceptacji, upokorzeniem i porażką. Jednocześnie czują się samotne, pragną bliskości i miłości. Żywią głębokie przekonanie o swojej niedoskonałości, więc wolą wycofać się w swój własny świat, do którego dostęp mają nieliczne, zaufane osoby. Tworzą sobie skorupę, która chroni przed doświadczeniem odrzucenia, ale także życia i rozwoju poza samotnością.
Kryteria diagnostyczne
Według DSM-IV, aby rozpoznać unikające zaburzenie osobowości muszą być spełnione co najmniej cztery kryteria spośród siedmiu. Zachowania te muszą być także sztywne i dezadaptacyjne, powodować znaczące zaburzenia w funkcjonowaniu osoby i towarzyszyć im subiektywne poczucie nieszczęścia.
Można powiedzieć, że w jakimś stopniu każdy człowiek przeżywa lęk, wstyd, czasem czuje się nieadekwatnie lub obawia się krytyki i odrzucenia. Są jednostki bardziej rozważne, ostrożne i wrażliwe, które dobrze czują się w znanym otoczeniu, opowiadają o sobie po pewnym czasie, kiedy poczują się bezpiecznie, lubią przewidywalne sytuacje, ale nie są całkowicie zamknięte na nowe sytuacje i ludzi. Pragną akceptacji i przejmują się tym, co się o nich myśli, a gdy poczują się bardziej pewnie i bezpiecznie stają się bardziej dostępne, przyjazne i współpracujące. O kimś takim mówimy, że ma unikający styl osobowości.
Jednak w przypadku unikającego zaburzenia osobowości świat jest zorganizowany wokół tych uczuć i obaw. Osoby te są uwikłane w konflikt pomiędzy pragnieniem bliskości a lękiem przed nią.
Nie mogąc kontrolować tego, co pomyślą lub poczują inni i nie wiedząc, jak samemu się zachować osoby stają się nadmiernie wyczulone na krytykę, mogą nadinterpretować zachowania innych, doszukując się w nich wyśmiewania i odtrącenia. W obawie przed oceną i oczekiwaniami ograniczają swoje funkcjonowanie w różnych dziedzinach życia. Mogą porzucać pracę, albo trzymać się stanowisk niewymagających, pozbawionych nowych wyzwań. Mają ograniczone kontakty zwykle do kilku lub jednej osoby, które stale muszą je zapewniać o swojej bezwarunkowej akceptacji, życzliwości i sympatii. Nie mają w sobie przekonania, że mogą być lubiane takimi jakie są. Każdy niespójny w ich mniemaniu komunikat na swój temat odbierają jako odtrącenie i powód do wycofania się z relacji. Podobnie dzieje się w związkach bardziej intymnych i romantycznych. Z lęku i obawy przed zawstydzeniem, rozczarowaniem innych nie mogą pokazać kim są, jakie mają potrzeby, co lubią a czego nie, co czują i myślą. Przeżywają siebie jako ciężar. To prowadzi do zahamowania spontaniczności i rozwoju w związkach. Z powodu swoich obaw i niskiego poczucia wartości osoby te nie podejmują ryzyka, a więc nie realizują także w pełni swojego potencjału. Swoje pragnienia samorealizacji kierują do wewnątrz. Natomiast sposobem w jaki sobie radzą z lękiem i izolacją jest ucieczka w fantazjowanie, które pomaga im radzić sobie z lękiem i zastępuje myśli o własnych brakach i niskim poczuciu wartości. W fantazjach mogą także zaspokajać potrzeby, których nie mogą realizować w realnym świecie kontaktów społecznych. Mogą także aktywnie ingerować w nieprzyjemne myśli, odwracając uwagę od przeżywanych obaw.
Jak kształtuje się zaburzenie osobowości unikającej?
Trudno znaleźć tu jednoznaczną odpowiedź. Powstało wiele koncepcji, które upatrują źródeł zarówno w czynnikach związanych z temperamentem (teorie biologiczne), jak i w relacjach z dzieciństwa (teorie psychospołeczne). Również w doświadczeniach z bardzo wczesnego dzieciństwa, kiedy to zaczyna kształtować się osobowość i wewnętrzne sposoby radzenia sobie z tym, czego się doświadcza (teorie intrapsychiczne).
Jednak generalnie przyjmuje się, że zaburzenia osobowości unikającej ujawniają się w dzieciństwie oraz pojawiających się w tym czasie nieśmiałości, lęku przed innymi oraz izolacji. Z czasem zachowania unikowe nasilają się, szczególnie w okresie adolescencji i wczesnej dorosłości.
Kiedy dziecko przychodzi na świat nie jest w stanie samodzielnie zaspokajać swoich potrzeb (opieki, bezpieczeństwa, pożywienia itp.), jest całkowicie zależne od innych, najczęściej matki. Dziecko jednak ma swoją energię życiową i „wie”, że aby przeżyć musi dążyć do relacji z rzeczywistymi osobami, od których zależy. Dopiero po urodzeniu zaczyna uczyć się, jak nawiązywać i utrzymywać z nimi relacje.
Potrzeby dziecka mogą być zaspokojone albo sfrustrowane. Jeśli uzyskuje zaspokojenie potrzeb to zapisuje sobie w pamięci dobre doświadczenie relacji z dobrym obiektem i zaczyna budować w sobie wiarę i przekonanie, że w zewnętrznym świecie spotka dobre osoby. W sytuacji kiedy potrzeby są stale frustrowane, a więc doświadcza nietolerancji i odrzucenia, dziecko odwróci się od świata zewnętrznego, przeżywając go i swoją zależność jako zagrażające, obawiając się wyśmiania i poniżenia.
Rozwijając się dziecko uwewnętrznia także standardy, oczekiwania i cechy osób ważnych, znaczących, np. rodziców, nauczycieli itd. Bardzo często mogą one być sprzeczne ze sobą. Z jednej strony buduje w sobie obraz idealnego „ja”, ma chęć samorealizacji, ale z drugiej odzywa się wewnętrzny głos, który jest krytyczny i wytykający błędy, prowadzący do przekonania o własnej bezwartościowości.
Uważa się, że osoby z unikającym zaburzeniem osobowości miały we wczesnym etapie życia więcej doświadczeń dobrych niż złych i udało im się wejść w dobrą, zaspokajającą relację z opiekunami. Dzięki temu nadal silnie odczuwają potrzebę bliskości i miłości, a izolacja społeczna powoduje poczucie osamotnienia. Odczuwanie tych potrzeb odróżnia je od jednostek głębiej zaburzonych np. osobowości schizoidalnej.
Jednak w miarę dorastania i rozwoju, próbując się realizować oraz stawać niezależnymi osobami, doświadczały nadmiernej krytyki i wyśmiewania, przy oczekiwaniach, że będą wzbudzać podziw i będą kimś niezwykłym. Można stwierdzić, że tym co napędza unikanie jest przeżywanie wstydu za niespełnienie ideału i brak ufności wobec innych osób.
Osobowość unikająca to klasyczna osobowość lękowa i jest podatna także na inne typy zaburzeń, związane głównie z nastrojem i lękiem. U tych osób mogą rozwijać się uogólnione zaburzenia lękowe, fobia społeczna, występować ataki paniki z agorafobią, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia depresyjne i somatyczne. Wiele osób unikających przejawia też cechy innych zaburzeń osobowości.
Wyróżniono 4 odmiany osobowości unikającej:
1. Odrzucająca samą siebie – tendencja do unikania łączy się ze skłonnością do rozpamiętywania własnej bezwartościowości, co jest charakterystyczne dla osobowości depresyjnej. Osoby te coraz bardziej zamykają się w sobie, coraz mniej siebie znoszą, rozpamiętując nieudane życie. Mogą popaść w odrętwienie i rozpacz, całkowicie tracąc kontakt z innymi, mogą pojawić się tendencje samobójcze.
2. Wewnętrznie Rozdarta – osoby takie przeżywają silną ambiwalencje pomiędzy zależnością a lękiem przed nią, są bardziej chwiejne emocjonalnie. Wycofanie łączy się cechami osobowości negatywistycznej (bierno-agresywnej). Mogą reagować złością, podważać czyjeś znaczenie, a innym razem być zadowolone, idealizować innych. W sytuacjach, kiedy czują się odrzucone ich spokój ustępuje miejsca wrogości.
3. Fobiczna – z cechami osobowości zależnej. Przeżywają uogólniony lęk, charakterystyczne jest znajdowanie sobie zastępczego obiektu lub sytuacji, na które przenoszony jest lęk z prawdziwego obiektu np. nie boję się nauczyciela, ale jazdy autobusem.
4. Przewrażliwiona – z cechami osobowości paranoicznej, bardzo nieufna, przerażona i przeczulona, wyczulona na zachowania innych, które interpretuje przeciwko sobie.
Osobowość lękliwa nazywana jest osobowością lękową lub unikającą. Należy do tak zwanej grupy osobowości lękowych w przypadku, których lęk odgrywa najważniejszą rolę. W przeciwieństwie do osób o osobowości narcystycznej lub histrionicznej, które lubią być w centrum zainteresowania, osobowość lękliwa stara się unikać rozgłosu, zainteresowania i stroni od relacji społecznych. Osobowość lękliwa ma niską samoocenę, poczucie niedostosowania i przekonanie, że nikt nie może jej polubić i darzyć sympatią, a jeśli ktoś ją lubi to, dlatego, że nie ujawnia ona autentycznego swojego „ja”. Osobowość lękliwa bojąc się kompromitacji i ośmieszenia stara się unikać ekspozycji społecznej, rezygnuje ze zmian życiowych, nowych wyzwań, możliwości awansu zawodowego, które mogą w jej odczuciu obnażyć brak kompetencji i nieudolności. Z tego powodu osoby lękliwe nie podejmują ryzyka bliższych relacji interpersonalnych, ich kontakty towarzyskie są bardzo ograniczone. Nie pozwalają sobie na spontaniczność, która może ujawnić ich ułomności. Jednak w przeciwieństwie do osobowości schizoidalnej, bardzo przeżywają poczucie osamotnienia, izolację, mają potrzebę bliskości i akceptacji. Nie mniej w obawie przed odrzuceniem, upokorzeniem i wstydem, izolują się, chroniąc się w ten sposób przed wyobrażeniową konfrontacją i krytyką. Osoba lękliwa, przewrażliwiona i wyczulona na krytykę, w sytuacjach ekspozycji społecznej przekonana, że inni poza jej plecami komentują jej zachowania, wpada w stany paniki i bywa, że ratuje się ucieczką. Kluczem do poczucia bezpieczeństwa, utrzymania pewnej jakości życia i przetrwania dla osobowości unikającej jest bycie niewidoczną dla innych, „jak najmniej rzucać się w oczy”, by nie narażać się na negatywne oceny. Lepiej sobie radzi w sytuacjach, które nie wymagają kontaktu z ludźmi.
Można określić, że osoba lękliwa posiada wysoko wykształcone idealne ego, wysokie aspiracje i dużą potrzebę samorealizacji, przy jednocześnie wykształconym automechanizmie silnego karania i nieustannego krytykowania się za jakiekolwiek błędy. Ma uwewnętrznione rodzicielskie standardy wysokich osiągnięć i społecznych sukcesów, połączone z obwinianiem i odrzuceniem za najdrobniejsze uchybienia.
Cechy osobowości unikającej (lękliwej) powodują, że potencjał intelektualny i zdolności takiej osoby nie są w pełni urzeczywistniane i w efekcie jest ona narażona na niski poziom samorozwoju.
Osobowość unikająca (lękliwa) – Objawy
Do charakterystycznych cech osobowości lękliwej/unikającej należy:
Osobowość unikającą z cechami osobowości zależnej można określić, jako uwięzioną pomiędzy pragnieniem kontaktu i potrzebą bliskości, a obawą przed jej utratą i nieufnością wobec innych. Prowadzi to do przeżywania nieustannej frustracji, lęku i złości.
Od normy do zaburzeń.
Poszczególne style funkcjonowania należące do normy mogą przechodzić w cechy patologiczne, które wówczas przybierają skrajne nasilenie i prowadzą do zaburzeń osobowości, przejawiających się trudnościami w funkcjonowaniu w życiu społecznym, aktywności zawodowej, relacjach rodzinnych, w sferze odpoczynku i relaksu. Istnieje kilka odmian osobowości unikającej mieszczącej się w granicach normy. Należą do nich styl wrażliwy, czujny i niezdecydowany. Osoby takie cechuje skrytość i powściągliwość w kontaktach, niechętnie opowiadają o sobie, są wyczulone na krytykę i ostrożne w kontaktach. Preferują sytuacje, w których wiedzą czego się od nich oczekuje i łatwo im te oczekiwania spełniać. Osoby o typie niezdecydowanym są niepewne siebie, spięte i skrępowane w relacjach z innymi, wrażliwe na obojętność i odrzucenie. Jednak przy pewności akceptacji, otwierają się i chętnie współpracują.
Osoba zaburzona wyolbrzymia trudności i zagrożenia związane z nowymi, nie rutynowymi sytuacjami, a osoba o stylu mieszczącym się w granicach normy woli trzymać się utartych szlaków, jednak nie unika nowości.
Zazwyczaj osoba zaburzona nie ma przyjaciół, nikomu się nie zwierza i unika kontaktów z innymi, osoba o stylu unikającym ma przyjaciół, z którymi czuje się silnie związana, jest domatorem, lecz jeśli jest taka potrzeba potrafi „wyruszyć w świat”. Osoba o stylu unikającym jest ostrożna i rozważna w kontaktach z innymi, a zaburzona nie chce mieć żadnych kontaktów, jeśli nie będzie miała pewności akceptacji.
Osoba o stylu unikającym jest nieśmiała i powściągliwa, jednak szczera w relacjach z innymi, osoba zaburzona prezentuje światu fałszywe „ja”, próbuje przewidzieć oczekiwania innych i stara się dopasować do nich.
Zaburzenia osobowości unikającej (lękliwej) – Przyczyny
Uważa się, że same czynniki biologiczne – predyspozycja biologiczna nie warunkuje rozwoju osobowości lękliwej. Badania zwracają uwagę na znaczenie roli temperamentu i związanej z nim nieśmiałości i brak poczucia pewności siebie, choć nie wszystkie osoby z tymi cechami są lękliwe.
Do czynników psychospołecznych warunkujących zaburzenia osobowości lękliwej należą:
Osobowość unikająca należy do grupy zaburzeń osobowości, których podstawową cechą jest doświadczanie lęku. Można powiedzieć, że jest to lęk przed byciem dostrzeżonym przez innych, a następnie odrzuconym. Osoby z tym rozpoznaniem unikają relacji i sytuacji społeczno-towarzyskich w obawie przed brakiem akceptacji, upokorzeniem i porażką. Jednocześnie czują się samotne, pragną bliskości i miłości. Żywią głębokie przekonanie o swojej niedoskonałości, więc wolą wycofać się w swój własny świat, do którego dostęp mają nieliczne, zaufane osoby. Tworzą sobie skorupę, która chroni przed doświadczeniem odrzucenia, ale także życia i rozwoju poza samotnością.
Kryteria diagnostyczne
Według DSM-IV, aby rozpoznać unikające zaburzenie osobowości muszą być spełnione co najmniej cztery kryteria spośród siedmiu. Zachowania te muszą być także sztywne i dezadaptacyjne, powodować znaczące zaburzenia w funkcjonowaniu osoby i towarzyszyć im subiektywne poczucie nieszczęścia.
- Unikanie aktywności zawodowej wymagającej bliższych kontaktów z innymi, w obawie przed krytyką, dezaprobatą i odrzuceniem.
- Brak zaangażowania w związki z innymi ludźmi, jeśli nie ma pewności, że jest lubiana.
- Powściągliwość w bliskich związkach z obawy przed zawstydzeniem lub ośmieszeniem.
- W sytuacjach społecznych zaabsorbowanie myślami o krytyce i odrzuceniu.
- W nowych sytuacjach społecznych wycofanie z powodu poczucia niedostosowania.
- Postrzeganie siebie jako osobę pozbawioną umiejętności społecznych, gorszą od innych, nieatrakcyjną.
- Niechętne podejmowanie osobistego ryzyka lub angażowania się w nowe działania z obawy przed uczuciem zakłopotania.
Można powiedzieć, że w jakimś stopniu każdy człowiek przeżywa lęk, wstyd, czasem czuje się nieadekwatnie lub obawia się krytyki i odrzucenia. Są jednostki bardziej rozważne, ostrożne i wrażliwe, które dobrze czują się w znanym otoczeniu, opowiadają o sobie po pewnym czasie, kiedy poczują się bezpiecznie, lubią przewidywalne sytuacje, ale nie są całkowicie zamknięte na nowe sytuacje i ludzi. Pragną akceptacji i przejmują się tym, co się o nich myśli, a gdy poczują się bardziej pewnie i bezpiecznie stają się bardziej dostępne, przyjazne i współpracujące. O kimś takim mówimy, że ma unikający styl osobowości.
Jednak w przypadku unikającego zaburzenia osobowości świat jest zorganizowany wokół tych uczuć i obaw. Osoby te są uwikłane w konflikt pomiędzy pragnieniem bliskości a lękiem przed nią.
Nie mogąc kontrolować tego, co pomyślą lub poczują inni i nie wiedząc, jak samemu się zachować osoby stają się nadmiernie wyczulone na krytykę, mogą nadinterpretować zachowania innych, doszukując się w nich wyśmiewania i odtrącenia. W obawie przed oceną i oczekiwaniami ograniczają swoje funkcjonowanie w różnych dziedzinach życia. Mogą porzucać pracę, albo trzymać się stanowisk niewymagających, pozbawionych nowych wyzwań. Mają ograniczone kontakty zwykle do kilku lub jednej osoby, które stale muszą je zapewniać o swojej bezwarunkowej akceptacji, życzliwości i sympatii. Nie mają w sobie przekonania, że mogą być lubiane takimi jakie są. Każdy niespójny w ich mniemaniu komunikat na swój temat odbierają jako odtrącenie i powód do wycofania się z relacji. Podobnie dzieje się w związkach bardziej intymnych i romantycznych. Z lęku i obawy przed zawstydzeniem, rozczarowaniem innych nie mogą pokazać kim są, jakie mają potrzeby, co lubią a czego nie, co czują i myślą. Przeżywają siebie jako ciężar. To prowadzi do zahamowania spontaniczności i rozwoju w związkach. Z powodu swoich obaw i niskiego poczucia wartości osoby te nie podejmują ryzyka, a więc nie realizują także w pełni swojego potencjału. Swoje pragnienia samorealizacji kierują do wewnątrz. Natomiast sposobem w jaki sobie radzą z lękiem i izolacją jest ucieczka w fantazjowanie, które pomaga im radzić sobie z lękiem i zastępuje myśli o własnych brakach i niskim poczuciu wartości. W fantazjach mogą także zaspokajać potrzeby, których nie mogą realizować w realnym świecie kontaktów społecznych. Mogą także aktywnie ingerować w nieprzyjemne myśli, odwracając uwagę od przeżywanych obaw.
Jak kształtuje się zaburzenie osobowości unikającej?
Trudno znaleźć tu jednoznaczną odpowiedź. Powstało wiele koncepcji, które upatrują źródeł zarówno w czynnikach związanych z temperamentem (teorie biologiczne), jak i w relacjach z dzieciństwa (teorie psychospołeczne). Również w doświadczeniach z bardzo wczesnego dzieciństwa, kiedy to zaczyna kształtować się osobowość i wewnętrzne sposoby radzenia sobie z tym, czego się doświadcza (teorie intrapsychiczne).
Jednak generalnie przyjmuje się, że zaburzenia osobowości unikającej ujawniają się w dzieciństwie oraz pojawiających się w tym czasie nieśmiałości, lęku przed innymi oraz izolacji. Z czasem zachowania unikowe nasilają się, szczególnie w okresie adolescencji i wczesnej dorosłości.
Kiedy dziecko przychodzi na świat nie jest w stanie samodzielnie zaspokajać swoich potrzeb (opieki, bezpieczeństwa, pożywienia itp.), jest całkowicie zależne od innych, najczęściej matki. Dziecko jednak ma swoją energię życiową i „wie”, że aby przeżyć musi dążyć do relacji z rzeczywistymi osobami, od których zależy. Dopiero po urodzeniu zaczyna uczyć się, jak nawiązywać i utrzymywać z nimi relacje.
Potrzeby dziecka mogą być zaspokojone albo sfrustrowane. Jeśli uzyskuje zaspokojenie potrzeb to zapisuje sobie w pamięci dobre doświadczenie relacji z dobrym obiektem i zaczyna budować w sobie wiarę i przekonanie, że w zewnętrznym świecie spotka dobre osoby. W sytuacji kiedy potrzeby są stale frustrowane, a więc doświadcza nietolerancji i odrzucenia, dziecko odwróci się od świata zewnętrznego, przeżywając go i swoją zależność jako zagrażające, obawiając się wyśmiania i poniżenia.
Rozwijając się dziecko uwewnętrznia także standardy, oczekiwania i cechy osób ważnych, znaczących, np. rodziców, nauczycieli itd. Bardzo często mogą one być sprzeczne ze sobą. Z jednej strony buduje w sobie obraz idealnego „ja”, ma chęć samorealizacji, ale z drugiej odzywa się wewnętrzny głos, który jest krytyczny i wytykający błędy, prowadzący do przekonania o własnej bezwartościowości.
Uważa się, że osoby z unikającym zaburzeniem osobowości miały we wczesnym etapie życia więcej doświadczeń dobrych niż złych i udało im się wejść w dobrą, zaspokajającą relację z opiekunami. Dzięki temu nadal silnie odczuwają potrzebę bliskości i miłości, a izolacja społeczna powoduje poczucie osamotnienia. Odczuwanie tych potrzeb odróżnia je od jednostek głębiej zaburzonych np. osobowości schizoidalnej.
Jednak w miarę dorastania i rozwoju, próbując się realizować oraz stawać niezależnymi osobami, doświadczały nadmiernej krytyki i wyśmiewania, przy oczekiwaniach, że będą wzbudzać podziw i będą kimś niezwykłym. Można stwierdzić, że tym co napędza unikanie jest przeżywanie wstydu za niespełnienie ideału i brak ufności wobec innych osób.
Osobowość unikająca to klasyczna osobowość lękowa i jest podatna także na inne typy zaburzeń, związane głównie z nastrojem i lękiem. U tych osób mogą rozwijać się uogólnione zaburzenia lękowe, fobia społeczna, występować ataki paniki z agorafobią, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia depresyjne i somatyczne. Wiele osób unikających przejawia też cechy innych zaburzeń osobowości.
Wyróżniono 4 odmiany osobowości unikającej:
1. Odrzucająca samą siebie – tendencja do unikania łączy się ze skłonnością do rozpamiętywania własnej bezwartościowości, co jest charakterystyczne dla osobowości depresyjnej. Osoby te coraz bardziej zamykają się w sobie, coraz mniej siebie znoszą, rozpamiętując nieudane życie. Mogą popaść w odrętwienie i rozpacz, całkowicie tracąc kontakt z innymi, mogą pojawić się tendencje samobójcze.
2. Wewnętrznie Rozdarta – osoby takie przeżywają silną ambiwalencje pomiędzy zależnością a lękiem przed nią, są bardziej chwiejne emocjonalnie. Wycofanie łączy się cechami osobowości negatywistycznej (bierno-agresywnej). Mogą reagować złością, podważać czyjeś znaczenie, a innym razem być zadowolone, idealizować innych. W sytuacjach, kiedy czują się odrzucone ich spokój ustępuje miejsca wrogości.
3. Fobiczna – z cechami osobowości zależnej. Przeżywają uogólniony lęk, charakterystyczne jest znajdowanie sobie zastępczego obiektu lub sytuacji, na które przenoszony jest lęk z prawdziwego obiektu np. nie boję się nauczyciela, ale jazdy autobusem.
4. Przewrażliwiona – z cechami osobowości paranoicznej, bardzo nieufna, przerażona i przeczulona, wyczulona na zachowania innych, które interpretuje przeciwko sobie.
Osobowość lękliwa nazywana jest osobowością lękową lub unikającą. Należy do tak zwanej grupy osobowości lękowych w przypadku, których lęk odgrywa najważniejszą rolę. W przeciwieństwie do osób o osobowości narcystycznej lub histrionicznej, które lubią być w centrum zainteresowania, osobowość lękliwa stara się unikać rozgłosu, zainteresowania i stroni od relacji społecznych. Osobowość lękliwa ma niską samoocenę, poczucie niedostosowania i przekonanie, że nikt nie może jej polubić i darzyć sympatią, a jeśli ktoś ją lubi to, dlatego, że nie ujawnia ona autentycznego swojego „ja”. Osobowość lękliwa bojąc się kompromitacji i ośmieszenia stara się unikać ekspozycji społecznej, rezygnuje ze zmian życiowych, nowych wyzwań, możliwości awansu zawodowego, które mogą w jej odczuciu obnażyć brak kompetencji i nieudolności. Z tego powodu osoby lękliwe nie podejmują ryzyka bliższych relacji interpersonalnych, ich kontakty towarzyskie są bardzo ograniczone. Nie pozwalają sobie na spontaniczność, która może ujawnić ich ułomności. Jednak w przeciwieństwie do osobowości schizoidalnej, bardzo przeżywają poczucie osamotnienia, izolację, mają potrzebę bliskości i akceptacji. Nie mniej w obawie przed odrzuceniem, upokorzeniem i wstydem, izolują się, chroniąc się w ten sposób przed wyobrażeniową konfrontacją i krytyką. Osoba lękliwa, przewrażliwiona i wyczulona na krytykę, w sytuacjach ekspozycji społecznej przekonana, że inni poza jej plecami komentują jej zachowania, wpada w stany paniki i bywa, że ratuje się ucieczką. Kluczem do poczucia bezpieczeństwa, utrzymania pewnej jakości życia i przetrwania dla osobowości unikającej jest bycie niewidoczną dla innych, „jak najmniej rzucać się w oczy”, by nie narażać się na negatywne oceny. Lepiej sobie radzi w sytuacjach, które nie wymagają kontaktu z ludźmi.
Można określić, że osoba lękliwa posiada wysoko wykształcone idealne ego, wysokie aspiracje i dużą potrzebę samorealizacji, przy jednocześnie wykształconym automechanizmie silnego karania i nieustannego krytykowania się za jakiekolwiek błędy. Ma uwewnętrznione rodzicielskie standardy wysokich osiągnięć i społecznych sukcesów, połączone z obwinianiem i odrzuceniem za najdrobniejsze uchybienia.
Cechy osobowości unikającej (lękliwej) powodują, że potencjał intelektualny i zdolności takiej osoby nie są w pełni urzeczywistniane i w efekcie jest ona narażona na niski poziom samorozwoju.
Osobowość unikająca (lękliwa) – Objawy
Do charakterystycznych cech osobowości lękliwej/unikającej należy:
- Przeżywanie napięcia i lęku, permanentnego stanu zalęknienia w sytuacjach społecznych.
- Przeżywanie niepewności, nieśmiałości, zakłopotania.
- Poczucie niższości, nieatrakcyjności, nieudolności.
- Poczucie społecznego nieprzystosowania.
- Wysoki poziom nadwrażliwości na krytykę i odrzucenie.
- Rozpamiętywanie własnej bezwartościowości.
- Pragnienie uznania i akceptacji.
- Unikanie aktywności i działań w obawie przed odrzuceniem, ośmieszeniem, krytyką.
- Unikanie stresu związanego z kontaktem ze światem zewnętrznym, a tym samym przeżywanie pustki i izolacji społecznej.
- Ograniczony styl życia, w celu uniknięcia dyskomfortu psychicznego związanego z kontaktami z innymi.
- Poczucie osamotnienia.
- Przeżywanie silnego lęku przed porażką i negatywną oceną.
- Przeżywanie lęku w obawie przed koniecznością konfrontacji i rywalizacji z innymi.
- Przeżywanie dyskomfortu psychicznego będącego skutkiem konfliktu pomiędzy potrzebą miłości a nieufnością i obawą przed odrzuceniem, ośmieszeniem i cierpieniem.
- Przesadna samokontrola i nieustanne analizowanie własnego zachowania, własnej bezwartościowości.
- Swangoz większa izolacja może prowadzić do ucieczki życia w świecie fantazji zastępującym rzeczywistość. Fantazjowanie, marzenia i wyobrażenia osoby lękliwej np., że jest kochana i akceptowana, że przeżywa bajkowy romans, stają się sposobem na ucieczkę przed lękiem i dyskomfortem związanym z przeżywaniem własnej nieudolności i bezwartościowości.
- Przeżywanie nieufności wobec innych.
- Możliwe są zakłócenia procesów poznawczych, na skutek przeżywania nasilonego lęku społecznego.
- Poczucie dyskomfortu psychicznego wynikające ze stopniowego wycofywania się z życia społecznego może prowadzić do stanów regresyjnych, depresyjnych i myśli samobójczych.
Osobowość unikającą z cechami osobowości zależnej można określić, jako uwięzioną pomiędzy pragnieniem kontaktu i potrzebą bliskości, a obawą przed jej utratą i nieufnością wobec innych. Prowadzi to do przeżywania nieustannej frustracji, lęku i złości.
Od normy do zaburzeń.
Poszczególne style funkcjonowania należące do normy mogą przechodzić w cechy patologiczne, które wówczas przybierają skrajne nasilenie i prowadzą do zaburzeń osobowości, przejawiających się trudnościami w funkcjonowaniu w życiu społecznym, aktywności zawodowej, relacjach rodzinnych, w sferze odpoczynku i relaksu. Istnieje kilka odmian osobowości unikającej mieszczącej się w granicach normy. Należą do nich styl wrażliwy, czujny i niezdecydowany. Osoby takie cechuje skrytość i powściągliwość w kontaktach, niechętnie opowiadają o sobie, są wyczulone na krytykę i ostrożne w kontaktach. Preferują sytuacje, w których wiedzą czego się od nich oczekuje i łatwo im te oczekiwania spełniać. Osoby o typie niezdecydowanym są niepewne siebie, spięte i skrępowane w relacjach z innymi, wrażliwe na obojętność i odrzucenie. Jednak przy pewności akceptacji, otwierają się i chętnie współpracują.
Osoba zaburzona wyolbrzymia trudności i zagrożenia związane z nowymi, nie rutynowymi sytuacjami, a osoba o stylu mieszczącym się w granicach normy woli trzymać się utartych szlaków, jednak nie unika nowości.
Zazwyczaj osoba zaburzona nie ma przyjaciół, nikomu się nie zwierza i unika kontaktów z innymi, osoba o stylu unikającym ma przyjaciół, z którymi czuje się silnie związana, jest domatorem, lecz jeśli jest taka potrzeba potrafi „wyruszyć w świat”. Osoba o stylu unikającym jest ostrożna i rozważna w kontaktach z innymi, a zaburzona nie chce mieć żadnych kontaktów, jeśli nie będzie miała pewności akceptacji.
Osoba o stylu unikającym jest nieśmiała i powściągliwa, jednak szczera w relacjach z innymi, osoba zaburzona prezentuje światu fałszywe „ja”, próbuje przewidzieć oczekiwania innych i stara się dopasować do nich.
Zaburzenia osobowości unikającej (lękliwej) – Przyczyny
Uważa się, że same czynniki biologiczne – predyspozycja biologiczna nie warunkuje rozwoju osobowości lękliwej. Badania zwracają uwagę na znaczenie roli temperamentu i związanej z nim nieśmiałości i brak poczucia pewności siebie, choć nie wszystkie osoby z tymi cechami są lękliwe.
Do czynników psychospołecznych warunkujących zaburzenia osobowości lękliwej należą:
- Styl rodzicielski wobec dziecka, który cechuje wysoki standard osiągnięć i społecznych sukcesów. Wywieranie silnej presji w okresie dorastania na tworzenie wizerunku społecznego wzbudzającego podziw i wrażenie, przy jednoczesnym wysokim poziomie krytycyzmu za każdy błąd i niedoskonałości, wmawianie przekonania o przynoszonym wstydzie rodzinie. Błędy są wyśmiewane i są powodem poniżania dziecka, co może prowadzić do doznawania upokorzenia.
- Styl rodzicielski oparty na poczuciu wstydu i wpajający niską samoocenę.
- Rodzina przemocowa, z problemem alkoholowym, przemocą seksualną.
- Doświadczanie przemocy rówieśniczej.
- powiedziałbym, że taki opis może dodać otuchy, bo nie znając mechanizmów swojego unikania można o sobie myśleć "jestem jakiś kompletnie nienormalny". Ja miałem doła ostatnio po czytaniu fragmentów "The Essential Guide to Overcoming Avoidant Personality Disorder" Kantora, bo są tam opisane różne dziwne przypadki unikania, w sumie tak jakbyśmy byli jakimiś potworami, którzy niszczą innych ludzi 
- ale to już temat na inną dyskusję.
